مبلّغان و تعطیلات نوروزی
تعطیلات
مفهوم
تعطیلات و اوقات فراغت، این نیست که انسان از یادگیری، تدریس، خدمت رسانی،
تولید، عبادت و هر گونه فعالیت تجاری و اجتماعی، ممنوع یا معاف باشد. و در
اوقات تعطیل و فراغت، همه وقت خود را به بطالت بگذراند و هیچ کار جدّی
انجام ندهد. معنای درست اوقات فراغت و تعطیلات یک معنای نسبی است که نسبت
به افراد و مشاغل، کاملاً متفاوت است. برخی کارها به دلیل تعهد اداری و
ضرورت زندگی، اجباری تلقی میگردد و اوقات فراغت و تعطیل، در حقیقت پایان
کارهای اداری و اجباری و آغاز فعالیتهای داوطلبانه و اختیاری است.
فراغت
از هر کار و فعالیتی نه مقدور است و نه مطلوب. درواژة تعطیلات، معنای
فراغت از یک گونه کار و فعالیت و پرداختن به نوعی دیگر نهفته است.
از
آنجا که بسیاری از مردم در ایام تعطیل، وقت خود را صرف «خوردن» و «خوابیدن»
و «بازی کردن» و تماشای تلویزیون میکنند، نوعی برداشت نادرست از تعطیلات
در اذهان کودکان و برخی بزرگسالان نقش بسته که باید اصلاح شود.
علامه
طباطبائیقدسسره در تفسیر آیة شریفه «فَإِذا فَرَغْتَ فَانْصَبْ * وَ
إِلی رَبِّکَ فَارْغَبْ»؛ (1) چنین آورده است: وقتی از واجبات الهی فارغ
شدی به عبادت و نیایش بپرداز و به رحمت و پاداش الهی چشم بدوز. و یا از
واجبات که فارغ گشتی به مستحبات بپرداز و یا از نماز که فراغت یافتی به
تعقیب و دعا مشغول باش. این آیه نشان میدهد که برای
پیامبرصلیاللهعلیهوآله و پیروان شایستة او استراحت مطلق وجود ندارد،
فقط نوع کارها متفاوت میشود.
مدیریت تعطیلات نوروزی
یادش بخیر در
دورة ابتدایی آغاز هر سال جدید موضوع انشاء این بود: تعطیلات نوروز را
چگونه گذراندید. سوژه خوبی بود که هرکس گزارشی از دید و بازدیدها و سفر و
تفریح و شیرینیها و احیاناً تلخیهای تعطیلات نوروزی را برای دوستان سوغات
میآورد. و خودش هم نویسندگی و گزارش نویسی را یاد میگرفت. امّا امروز در
اسفندماه 87 و قبل از فرا رسیدن تعطیلات نوروزی، روی سخن با مبلّغان دین و
پاسداران فرهنگ اسلامی است که تعطیلات نوروز را چگونه بگذرانیم؟ و از این
فرصت الهی و اجتماعی چگونه بهرهبرداری مثبت داشته باشیم؟
مبلّغان و تعطیلات نوروزی
تعطیلات
مفهوم
تعطیلات و اوقات فراغت، این نیست که انسان از یادگیری، تدریس، خدمت رسانی،
تولید، عبادت و هر گونه فعالیت تجاری و اجتماعی، ممنوع یا معاف باشد. و در
اوقات تعطیل و فراغت، همه وقت خود را به بطالت بگذراند و هیچ کار جدّی
انجام ندهد. معنای درست اوقات فراغت و تعطیلات یک معنای نسبی است که نسبت
به افراد و مشاغل، کاملاً متفاوت است. برخی کارها به دلیل تعهد اداری و
ضرورت زندگی، اجباری تلقی میگردد و اوقات فراغت و تعطیل، در حقیقت پایان
کارهای اداری و اجباری و آغاز فعالیتهای داوطلبانه و اختیاری است.
فراغت
از هر کار و فعالیتی نه مقدور است و نه مطلوب. درواژة تعطیلات، معنای
فراغت از یک گونه کار و فعالیت و پرداختن به نوعی دیگر نهفته است.
از
آنجا که بسیاری از مردم در ایام تعطیل، وقت خود را صرف «خوردن» و «خوابیدن»
و «بازی کردن» و تماشای تلویزیون میکنند، نوعی برداشت نادرست از تعطیلات
در اذهان کودکان و برخی بزرگسالان نقش بسته که باید اصلاح شود.
علامه
طباطبائیقدسسره در تفسیر آیة شریفه «فَإِذا فَرَغْتَ فَانْصَبْ * وَ
إِلی رَبِّکَ فَارْغَبْ»؛ (1) چنین آورده است: وقتی از واجبات الهی فارغ
شدی به عبادت و نیایش بپرداز و به رحمت و پاداش الهی چشم بدوز. و یا از
واجبات که فارغ گشتی به مستحبات بپرداز و یا از نماز که فراغت یافتی به
تعقیب و دعا مشغول باش. این آیه نشان میدهد که برای
پیامبرصلیاللهعلیهوآله و پیروان شایستة او استراحت مطلق وجود ندارد،
فقط نوع کارها متفاوت میشود.
مدیریت تعطیلات نوروزی
یادش بخیر در
دورة ابتدایی آغاز هر سال جدید موضوع انشاء این بود: تعطیلات نوروز را
چگونه گذراندید. سوژه خوبی بود که هرکس گزارشی از دید و بازدیدها و سفر و
تفریح و شیرینیها و احیاناً تلخیهای تعطیلات نوروزی را برای دوستان سوغات
میآورد. و خودش هم نویسندگی و گزارش نویسی را یاد میگرفت. امّا امروز در
اسفندماه 87 و قبل از فرا رسیدن تعطیلات نوروزی، روی سخن با مبلّغان دین و
پاسداران فرهنگ اسلامی است که تعطیلات نوروز را چگونه بگذرانیم؟ و از این
فرصت الهی و اجتماعی چگونه بهرهبرداری مثبت داشته باشیم؟
فرصتهای نوروزی هم مثل تمام ایام زندگی با سرعت و بدون اختیار ما سپری میشود.
و به قول شاعر:
بر لب جوینشین و گذر عمر ببین.
مهم
آن است که وظایف خویش را چه در روز کار و تعطیل و چه اوقات استراحت و
تحصیل، به خوبی بشناسیم و برای بهرهگیری از فرصتها و موقعیتها
«برنامهریزی» و «تصمیمگیری» و تلاش و همکاری مناسب داشته باشیم.
عمر
انسان همانند رودخانة پر آب و برکتی است که بخش زیادی از آن به هدر میرود.
گاهی زلال و شیرین و فراوان است و به آسانی میتوان از آن سیراب شد و آب
رسانی کرد و از آن بهره گرفت. گاهی گل آلود و شور و اندک است و به آسانی
استفادة از آن مقدور نیست.
روحانیون و مبلّغان گرامی در صورتی در کار
خویش و وظایف الهی و خدمات اجتماعی موفق میشوند که به مدیریت وقت خویش و
مدیریت اوقات امت اسلامی بیاندیشند. هر چه برنامهریزی و کار و تلاش بیشتر
و سنجیدهتر و با اخلاص و صفای افزونتر همراه باشد، میزان توفیق و
دستیابی به اهداف و آرمانهای الهی بیشتر میشود.
وقتی انسان، کودکی اهل
بازی و سرگرمی است، درست است به او بگوئیم تعطیلات نوروز را چگونه
گذراندی؛ ولی وقتی یک عالم دینی و مسئول فرهنگ و اندیشه و اخلاق گروهی از
امت اسلامی و محور هدایت شهر و بخش و روستایی تلقی میشود، باید از او
پرسید، در تعطیلات نوروزی برای سلامت و هدایت و ارائه خدمات فرهنگی در حوزة
کاری خویش چه کردهای؟ مسئولان و مدیران و کارگزاران نظام اسلامی و عالمان
و خدمت گزاران امت اسلامی نمیتوانند فقط به استراحت و تفریح و سرگرمی و
خوش گذرانی خود و خانواده خویش بیاندیشند. برای آنان تعطیلات، زمینهای
برای تفکر بیشتر، مشورت افزونتر، و بازنگری و محاسبة عملکرد خویش و زیر
مجموعه خویش است.
در روزهای کاری و معمولی شاید انسان فرصت نگاه به
گذشته و ارزیابی اهداف، روشها، و ابزارهای انجام کار را نداشته باشد؛ امّا
تعطیلات فرصتی است تا اهداف و آرمانهای دور و نزدیک را مرور کنیم. به
ارزیابی روشها و مسیرها و ابزارها و وظایف و موانع خدمت بیاندیشیم و
«رفتار» خود را با «آرمانهای دینی» مقایسه کنیم.
تعطیلات، برای تفکر،
برای بررسی، برای استراحت و حرکت با نشاطتر، و جدیتر، برای جبران کارهای
عقب مانده، برای عبادت، برای نظافت، برای صله ارحام و برای تعاون و برای
خودسازی و تقویت عواطف اجتماعی و خدمت رسانی، اقدامی مقبول و مطلوب است. در
همة ادیان آسمانی، در طول هفته روزی را برای تعطیل کارهای جاری هفتگی و
پرداختن به اموری دیگری مثل فعالیتهای عبادی و بهداشتی و روابط اجتماعی در
نظر گرفتهاند. امت اسلامی علاوه بر روز جمعه که عید هفتگی جامعة اسلامی
شناخته میشود. تعطیلاتی مثل عید فطر و قربان و غدیر دارد که آداب و احکام و
وظایف عبادی و اجتماعی ویژهای برای آن تعریف شده است.
وظایف مبلّغان
مبلغان
گرامی همچون تمام انسانهای متعهد و مسئول، در تمام دوران زندگی دو وظیفه
بزرگ بر دوش دارند: 1. خودسازی و جهاد اکبر 2. خدمات تبلیغی و جهاد فرهنگی.
هیچکدام از این دو وظیفه تعطیل بردار نیست.
میدان جهاد و نوع جهاد و
صحنه مبارزه و دفاع و خودسازی و گذراندن دورههای ویژة آموزشی و رزمی و
مهارتی، تغییر میکند و تحول و تکامل مییابد؛ ولی هیچ مجاهدی نمیتواند به
بهانه تعطیل و تفریح، کار و مسئولیت و وظیفة جهاد و ستادی خویش را رها کند
و سرگرم تفریح و تفرج گردد. و مسلمان در هیچ شرائطی نماز را که مهمترین
شیوة خودسازی است تعطیل نمیکند.
تعطیلات برای وظیفه شناسی عمیقتر،
تحول گرایی مثبت، به روز شدن روشها، شناخت بهتر نیازها، معقول و مقبول
است؛ امّا عالمان دین و مدیران امت اسلامی برای اغتنام فرصتها و انجام
وظایف الهی خویش در شرائط گوناگون باید برنامهریزی کنند و از جمله، بایدها
و نبایدهای نوروزی را به خوبی بشناسند و به فرزندان اسلام ابلاغ کنند و
زمینه اجرای آن را فراهم آورند.
بایدهای نوروزی
بایدهای اخلاقی،
اجتماعی و دینی فراوانی وجود دارد که زمینه اجرای آن در تعطیلات نوروزی
فراهم میشود. و با رعایت آن میتوان تعطیلات نوروزی را در شمار روزهای
پرکار فرهنگی و خدمت رسانی با نشاط قرار داد. فهرستی از این بایدها بدین
شرح است:
1. رسیدگی به خویشاوندان و صله ارحام؛
2. زمینه سازی برای ازدواج جوانان؛
3. تعاون و همکاری در احسان و نیکوکاری؛
4. تلاش برای آشتی و مهرورزی؛
5. رفتن به سفرهای زیارتی و تجدید بیعت با اولیای الهی؛
6. حضور در مساجد و اجرای برنامههای معنوی در لحظه تحویل سال؛
7. رفتن به زیارت گلزار شهیدان و مزار یاران قدیمی؛
8. دیدار بزرگسالان و تکریم پدران و مادران؛
9. خواندن دعای تحویل سال و اوّل ماه؛
10. شکر و سپاس بر سلامت خود و دوستان و دیگر نعمتهای الهی؛
11. سر سلامتی دادن و اعلام همدلی با یاران عزادار و غمزده؛
12. خانه تکانی و نظم و نظافت محیط زندگی.
اقدامات
فوق بخشی از سیمای ارزشی و مثبت عید نوروز است که در کنار هدیه دادن و
هدیه گرفته و حضور در مهمانی عزیزان و دوستان، نشاط و شور و شوقی مضاعف به
فضای عمومی کشور میبخشد.
این دید و بازدیدها زمینة همدلی و همفکری و مشاوره و تبادل فکر و فرهنگ را فراهم میآورد.
نبایدهای نوروز
در
کنار این ابعاد ارزشی و مثبت، اقدامات نامطلوب و زیانباری گاه به چشم
میخورد که مبلغان گرامی باید نسبت به آن هشدار دهند و از نفوذ آداب و
اخلاق غیراسلامی به زندگی سبز و با صفای مسلمانان پیشگیری کنند:
1. اسراف و تبذیر نسبت به نعمتهای الهی؛
2. تخریب و آلوده کردن محیط زیست؛
3. سرعتهای بیجا و بی احتیاطی و بیقانونی در رانندگی؛
4. اختلاط زن و مرد و محرم و نامحرم و عدم رعایت عفاف و حجاب اسلامی؛
5. نمایش ثروت و مدل ماشین و طلا و لباس و فخرفروشی؛
6. قماربازی و ترویج برد و باختهای رسمی و غیررسمی؛
7. تبلیغ فرهنگ و لباس و آداب و عادات غربی در برابر فرهنگ خودی و دینی؛
8. خرافه گرایی و چهارشنبهسوری و ترقه بازی؛
9. مسخره کردن مؤمنان و صالحان و غیبت و تهمت به مدیران خدمتگزار و مکتبی.
مبلغان
گرامی، در برابر تبلیغ و ترویج سرگرمیهای بیهوده و زیان بخش و احیاناً
گسترش گناهان و رفتار ناسالم اخلاقی، بر ابعاد مثبت نوروز و جنبههای
اخلاقی و معنوی و عبادی و خدمات اجتماعی آن تأکید کنند و با برگزاری نماز
جماعت و فضای معنوی و سخنان متقن و بسیار کوتاه و همفکری با نیروهای
فرهیخته و دانشوران دلسوز هر منطقه، میدان را برای تبادل تجارب علمی، هنری،
صنعتی، اجتماعی فراهم آورند و هر روز از یک مهمان فرهنگی در مساجد استفاده
کنند و با توجیه لازم و هدایت دانش آموختگان هر منطقه، تعطیلات نوروزی را
به نوروزایمان و اخلاق و خدمت رسانی تبدیل کنند.
برگزاری اردوهای علمی
برای دیدار با شخصیتهای منطقه و مراکز علمی و کارخانجات صنعتی یکی دیگر از
فعالیتهای ارزشمند فرهنگی است که مبلغان با هماهنگی و یاری بسیج و افراد
مذهبی میتوانند، انجام دهند.
موضوع مهم آن است که کمک کنیم تا وقت خود و
فرزندان اسلام به بهانه عید و نوروز، در قربانگاه وقتکشی و فساد و هرزگی و
مردم آزاری تباه نشود. با ایجاد برنامههای جذاب و پرمحتوا فضای بهار را
با فضای آگاهی و ایمان و خدمترسانی زیباتر کنیم.
راستی! موضوع همین
مقاله را میتوان سوژة یک پژوهش و همایش قرار داد و از یاران مسجد و مدرسه و
اصحاب حوزه و دانشگاه خواست، طرحهای علمی، اخلاقی، خدماتی خود را در قالب
مقالاتی کوتاه و عمیق ارائه دهند و حاصل اندیشه و تجربه و پژوهش خویش را به
دیگر علاقمندان عرضه کنند و بما بگویند، تعطیلات نوروزی را چگونه اداره
کنیم.
دید و بازدیدهای مؤمنان در همة ایام از جمله در فرصت تعطیلات
نوروزی، مصداق «لقاء الله» و «زیارت مؤمن» و «احیای امر اهل
بیتعلیهمالسلام» است. فقط باید این دیدارها، رنگ عبادت و معرفت و خدمت
داشته باشد و مایة زحمت و اذیّت و گناه نگردد؛ بلکه عامل تقویت برادری و
اخوّت اسلامی باشد.
امام خمینیقدسسره در کتاب چهل حدیث، سخنی از امام
صادقعلیهالسلام در زمینه دید و بازدید و مصافحه مؤمنین آورده است که ارزش
عالی و معنوی این دیدارها را نشان میدهد:
«وَ إِنَّ الْمُؤْمِنَ
لَیلْقَی أَخَاهُ فَیصَافِحُهُ فَلَا یزَالُ اللَّهُ ینْظُرُ إِلَیهِمَا وَ
الذُّنُوبُ تَتَحَاتُّ عَنْ وُجُوهِهِمَا کَمَا یتَحَاتُّ الْوَرَقُ عَنِ
الشَّجَر؛ (2) و بهراستی مؤمن وقتی با برادر خویش دیدار میکند و به او
دست میدهد، مدام خدای متعال به آنان نظر رحمت دارد و همانگونه که از
درختان برگ میریزد، گناهان از صورتهای این دو دیدار کننده فرو میریزد.»
پینوشتها:
(1). انشراح/7 و 8؛ المیزان، ج 20.
(2). چهل حدیث، امام خمینیرحمهالله، ص539، حدیث سی و یکم.
- ۹۳/۱۲/۲۹
معبر سایبری چشم مجنون
cheshmmajnon.blog.ir