چگونه زیستن!

برای آن که آموزش و تربیت مفید واقع شود، باید خیلی زودتر از آنچه عموماً امروز فکر می‏کنند شروع کرد، یعنی از همان هفته‏ های پس از تولّد. نخست باید منحصراً به مسائل فیزیولوژیکی و پس از سال اول به مسائل روانی توجه شود.
یک نکته قابل ذکر این است که ارزش زمان برای کودک یکسان نیست، زیرا مدت یک روز در یک سالگی به مراتب طولانی‏تر از یک روز در دوران سی سالگی می‏باشد. و شاید شش برابر، بیشتر از حوادث فیزیولوژیکی و روانی را شامل شود. بنابراین نباید چنین دوران پرمایه کودکی را بدون بهره‏برداری گذاشت. به احتمال زیاد در طول شش سال اول زندگی، نتیجه اجرای مقررات زندگی قطعی‏تر است. [1] .
بدین جهت است که حضرت علی‏ علیه السلام می ‏فرماید:
مَنْ لَمْ یَتَعَلَّمَ فِی الصِّغَرِ لَمْ یَتَقَدَّمَ فِی الْکِبَرِ. [2] .
«کسی که در کودکی چیزی نیاموزد در بزرگی نمی‏تواند بزرگی کند.»
بنابراین، دوران کودکی بهترین زمان برای فراگرفتن راه و روش درست زندگی می‏باشد. زیرا قدرت تقلید و اقتباس و یادگیری کودک بسیار شدید است. کودک در این زمان تمام حرکات، گفتار و رفتار اطرافیان خود را با تمام دقت، همانند فیلم عکاسی در خود ضبط کند.
از این‏رو، همزمان با رشد و تکامل جسم کودک باید روان او رابه راه صحیح هدایت کرد تا صفات پسندیده در وجودش قرار گیرد. زیرا، کودکانی که با شیوه درست تربیت نشده‏اند، تغییر صفات اخلاقی آنان در بزرگسالی بسیار دشوار می‏نماید.
خوشبخت‏ترین و سعادتمندترین افراد کسانی هستند که از آغاز، با پرورش درست و سالم رشد یافته ‏اند و صفات برجسته و ارزشمند، آویزه گوش و جان آنان شده است.
برخی از روانشناسان، کودک را همانند نهال کوچکی دانسته‏اند که باغبان به آسانی می‏تواند با برنامه‏های صحیح وضع او را تغییر دهد. ولی کسانی که همانند درخت کهنسال به پرورشهای پلید و ناپسند عادت کرده‏اند، اصلاح آنان بسیار دشوار است، و کسی که می‏خواهد رفتار این‏گونه افراد را تغییر دهد باید دشواریهای فراوانی را تحمل کند. [3] .

[1] راه و رسم زندگی / 118.
[2] غررالحکم / 697.
[3] کودک از نظر وراثت و تربیت / 223 و 224.