اشاره
پروفسور آنه ماری
شیمل بیگمان یکی از اسلام شناسان مغرب زمین در قرن حاضر است . شیمل به مدد
ذهن فعال و علاقه فراوانی که به مشرق زمین دارد، تتبعات فراوانی در زمینه
اسلام و فرهنگ مشرق زمین انجام داده است . آنچه در ادامه میآید سخنرانی
خانم شیمل در مرکز اسلامی هامبورگ است که طی آن به چگونگی علاقهمندی گوته
به اسلام پرداخته است . گوته یکی از بزرگان ادبیات و فرهنگ غرب است که
علاقهمندی وی به اسلام و فرهنگ شرق یکی از وقایع نادر در جهان ادب به شمار
میرود . گوته، برخلاف مستشرقان که شرق را موضوع مطالعه قرار دادهاند، آن
را طرف گفت و گو میداند و فاصله میان شرق و غرب را ناشی از عدم شناخت
متقابل قلمداد میکند . سخنان شیمل درباره رابطه گوته و اسلام بسیار جالب
توجه مینماید . در این جا گزیدهای از سخنان این اسلام شناس شهیر که بهمن
ماه سال گذشته رخ در نقاب خاک کشید، تقدیم میگردد . شاید به خاطر آورید که
حدود یک سال و نیم پیش گروهی از مسلمانان وایمار درباره مسلمان بودن گوته
فتوایی صادر کردند . در این فتوا عنوان شده بود، البته کاملا مشخص نیست
گوته چه گفته است، اما از منظر روحی وی مسلمان بود و باید مسلمان شناخته
شود . فتوای مذکور پژوهشهای فراوانی را در میان گوتهپژوهان موجب شد و
خانم کاتارینا ممسن (2) ، به عنوان یکی از پژوهشگران دیوان شرقی، این موضوع
را مورد بررسی قرار داد . قضاوت در این زمینه ساده نیست . از این رو،
نخستباید برای روشن شدن مطلب به این موضوع بپردازیم که روزگار گوته چه
شرایطی داشت و وی برای فهم اسلام چه امکاناتی در اختیار داشته است؟